Kanunen gayrimenkul alımında “devir ve iktisap bedeli” üzerinden alım-satımı beyan etmek gerekli. Oysa ülkemizde emlak vergi değeri baz alınıyor.
Tabi en doğru olan alım ve satım değerini taraflarca tapuda doğru beyan etmek. Vatandaş bunu yapmıyorsa o zaman mevcut düzenlemelerle bu yapılabilir. Gayrimenkul Değerleme sektörü 2003 senesinde bu yana Türkiye’de mevzuat altında. Mevzuatın denetleyici kurumları Sermaye Piyasası Kurulu ve Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu, her ikisi de para piyasaları açısında olaya bakıyor. Bu kurumlarca akredite edilmiş Türkiye’de 130’a yakın Lisanslı Değerleme şirketi var. Mevcutta yapılan klasik emlak vergisi belirleme yöntemleri artık çağdışı 1965 model bilgisayarlar gibi kaldı. Vatandaşa doğru beyan yaptıramıyorsak o zaman alım ve satımlarda bağımsız değerleme raporu alınarak rayiç bedel değerlemesi yaptırılabilir.
Böylece satımlarda değer artış kazancı vergilerinin bu bedeller üzerinden tahsil edilmesi, tapu alım-satım işlemlerinde de harcın bu bedeller üzerinden alınması gerekiyor. Şu andaki mevcut sistem alıcı ve satıcıdan harç alıyor. Aslında tek taraftan alınıp diğer taraf müteselsil sorumlu yapılsa ve cezası çok ağırlaştırılsa beyan sorunun çok büyük bir kısmı ortadan kalkar. Tamamen doğru beyan isteniyorsa bu durumda değerleme raporları hazırlatma yöntemine başvurmak gerekli.
Gayrimenkul alım-satım, kiralama işi yapan internet siteleri ile bu işi çözmeye çalışmak zor iş. O sitelerde ada-pafta –parsel yok, para alım satımını ispat etmek zor, onlar açısında çok fazla izleme, takip, enerji ve işgücü gerektiriyor. Maliye enerjisini niye iz takibine harcasın, sistemi doğru koyup takip etse zaten işleri çok kolaylaşır.
Gayrimenkul Değerleme sektörü yıllardır bu konuyu gündeme getiriyor. Değerleme sektörü bugün sadece alım-satımda değil harca tabi her işlemin değerle takdir raporunu hazırlayacak büyüklükte ve yaygınlıkta.
Her işleme bir rapor yapılması, bunun tapu sistemde tutulması sadece vergi açısında değil birçok başka zincirleme yararları olacak bir konu. Örneğin nerede ne kadar mülk satılıyor, değer artış/azalış mahalle mahalle tespit edilebilir. Gayrimenkul dünyası bir anda cam gibi saydam olur.
Ama tutup da satışa konu olmamasına rağmen tek tek mülklerin değerini çıkartmak gereksiz bir çaba. Bugün Türkiye’de ortalamada 1.3 milyon konut el değiştiriyor her yıl. Üzerine ticari mülkleri koyunca 3-5 sene içinde Türkiye’ de gerekli her türlü veriyi toplayabilirler. Daha az enerji daha kolay bir yol diye düşünüyoruz.