Mülkiyet hakkı nedir, özellikleri nelerdir gibi ayrıntılara yer vermeye çalıştığımız yazımızda hakkın kapsamına, kısıtlama ve ihlal durumlarına çeşitli örnekler ile değindik.
Mülkiyet hakkı; taşınır ya da taşınmaz bir eşya üzerinde hakkı bulunan hak sahibine mülkü kullanma, yararlanma ve mülk üzerinde işlem gerçekleştirme yetkisi veren, hukuk düzeninin sınırları içinde kullanılabilecek ayni hak anlamına gelmektedir. Bu hak kapsamına asıl eşya (gayrimenkul) ile birlikte bütünleyici parça ve eklentileri de girmektedir.
Bütünleyici parça ve asıl eşya birlikte var olduğundan dolayı, asıl eşyanın sahibi her kimse aynı zamanda bütünleyici parça ve eklentilerin de sahibi olmaktadır. Mülkiyet hakkı nedir, özellikleri nelerdir gibi ayrıntılara yer vermeye çalıştığımız yazımızda hakkın kapsamına, kısıtlama ve ihlal durumlarına çeşitli örnekler ile değindik.
Mülkiyet Hakkı Nasıl Kazanılır?
Mülk üzerinde hak kazanabilme yöntemleri üç ayrı başlık altında toplanmaktadır.
1) Devren (Aslen) Kazanma
İlgili mülkiyetin ya da taşınmazın, bir kişiden diğerine geçtiği durumlara devren kazanma denilmektedir. Devren kazanma, bahsi geçen taşınmazın başka bir kişiye satılması şeklinde gerçekleşebileceği gibi aynı zamanda kişiye miras yoluyla kalması halinde de gerçekleşebilmektedir. Taşınmazın haklarının, daha önceden başka bir kişiye ait olup olmadığına bakılmaksızın mülkiyetin kazanıldığı hallere, devren (aslen) kazanma denilmektedir.
2) Tescille Kazanma/Tescilden Önce Kazanma
Taşınmaz mülkiyetinin kişi tarafından kazanılması tapuya tescille gerçekleşmektedir. Miras, işgal, mahkeme kararı, cebri icra ve kamulaştırma hallerinde ise bahsi geçen mülkiyet tescilden önce kazanılabilmektedir.
3) Olağanüstü Zamanaşımı ile Kazanma
Gayrimenkul üzerindeki hakkı olağanüstü zamanaşımı ile birlikte kazanmak, miras yoluyla geride kalmış taşınmazlarda rastlanabilen bir durumdur. 4721 s. Türk Medeni Kanunu’nun 713. maddesinde bu konuya ilişkin özel bir hükme yer verilmektedir. Olağanüstü zamanaşımı ile birlikte, kişinin taşınır ya da taşınmaz eşya üzerinde hak kazanabileceğini açıklayan bu madde, belirli şartlar yerine getirildiği takdirde, bir gayrimenkulün 20 yıl veya daha uzun bir süre boyunca sahibi olan kişinin bahsi geçen taşınmazın mülk hakkını alabilmesini sağlamaktadır.
Mülkiyet Hakkının Kısıtlandırılması
Türk Ceza Hukuku’nda kişilerin mülkiyet hakkına getirilen bazı kısıtlamalar bulunmaktadır. Sosyal nedenli kısıtlama olarak tanımlanabilecek olan bu sınırlamalar, kamu yararı nedeniyle devreye girebilmektedir. Bahsi geçen mülkiyetin topluma herhangi bir şekilde zarar ya da rahatsızlık vermesi durumunda, mülkiyet toplum yararına aykırı bulunacağından dolayı ilgili taşınmazın sahibine bazı hak kısıtlamaları getirilebilir.
Kişinin mülkiyet hakkına kısıtlama getirilebileceği anayasanın 13. maddesinde yer almaktadır, ancak getirilecek olan kısıtlama ölçülü bir şekilde kanuna dayanmalı ve kamu yararına hizmet etme amacı taşımalıdır.
Mülkiyet Hakkı Hangi Durumlarda İhlal Edilmiş Olur?
Herhangi bir taşınmaz üzerinde hakkı bulunan kişinin, ilgili eşya ya da gayrimenkul üzerinde dış nedenlerden kaynaklı olarak herhangi bir işlem gerçekleştirememesi, mal varlığını kullanamaması, bahsi geçen taşınmazdan faydalanma imkanının engellenerek kısıtlanması veya yok edilmesi mülkiyet hakkının ihlali anlamına gelmektedir. Hakkın ihlal edildiği durumlar şunlardır:
1) Mülkiyet Üzerinden Gelecek Alacağın Zamanında Ödenmemesi
En çok kira ödemelerinde karşımıza çıkan bu ihlal biçimi, mülk sahibinin sözleşmede bahsi geçen gün veya günlerde, ilgili mülk için yapılacak olan ödemeyi alamaması olarak tanımlanabilir. Mülkiyet sahibinin zamanında alamadığı ödeme belirlenenden daha geç bir tarihte verildiği zaman para değer kaybedebilir, hukuki yollara başvurarak gecikme faizi alındığında bile mülk sahibinin süreçte girdiği zarar telafi edilemeyebilir.
2) Dışarıdan Gelen Müdahaleler
Kişiden ya da mülkün kendisinden kaynaklanan bir sorundan dolayı değil dışsal bir nedenden dolayı ilgili mülkün kullanılamaması, mülk üzerinden fayda sağlanamaması ve bu engellemenin dışsal bir sorun (inşaat, yapı çalışması, araştırma vb) kaynaklı olması mülkiyet ihlali kapsamına girmektedir. Kanuna göre mülkiyetin işlevsiz kalmasına neden olan kişi ya da kurumlar, ilgili süre içerisinde alacaklı kişinin girdiği zararı ödemekle yükümlüdür.
3) Mahkeme Kararları
Kişiler arasında çıkan mülk, arsa, taşınmaz ya da işletme kaynaklı problemlerde devreye giren hukuksal süreçler, hangi tarafın hakkının ihlal edildiğine karar verebilir ve davalı taraf için cezai işlemleri başlatabilir.
Mülkiyet Hakkı İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Birçok kişinin aklına mülkiyet hakkının kapsamı nedir, mülkiyet hakkı neden sınırlandırılır gibi pek çok soru gelmektedir. Bu yazımızda konu hakkında en sık sorulan sorulara ve taşınmaz mülkiyet hakkı konusunun ayrıntılarına da yanıt vermeye çalıştık.
Kaç Çeşit Mülkiyet Hakkı Vardır?
Mülkiyet hakkı, bahsi geçen ve üstünde hak iddia edilen eşyanın türüne göre “taşınır mülkiyeti” ve “taşınmaz mülkiyeti” başlıkları altında iki çeşitten oluşmaktadır. Taşınır mülkiyet, Medeni Kanun Madde 762’ye göre nitelikleri itibarıyla taşınabilen maddi şeyler ile edinmeye elverişli olan ve taşınmaz mülkiyetinin kapsamına girmeyen doğal güçlerdir. Taşınmaz mülkiyet, Medeni Kanu Madde 704’e göre “Arazi; tapu kütüğünde ayrı sayfalara yazılan bağımsız ve sürekli haklar” olarak açıklanmıştır.
Mülkiyet Hakkı Hangi Haklardandır?
Sosyal, ayni ve mutlak haklar düşünüldüğü zaman tapuda mülkiyet hakkı ne demek, bu hak hangi haklar kapsamına girmekte gibi sorular birçok kişinin aklına gelmektedir. Mülkiyet hakkı, ilgili taşınır ya da taşınmaz eşyanın üzerinde eşya sahibine en geniş yetkileri veren aynî haktır.
